Cengizhan Dönemi Moğol Fetihleri Başarıları Anahtarları
İsmail Taşkın*
Özet
Tarihte birçok devletin teşkilatlanması, kuruluşu ve
yükselişi uzun yıllar almıştır. Bu durum Cengizhan ile birlikte değişim
göstermiş ve sonrasında Asya’da kurulacak olan diğer imparatorluklara da ilham
kaynağı olmuştur. Makalemizde yaklaşık iki asra yakın dünyaya hükmetmiş bu
imparatorluğun başarılarının kökenlerine inerek kapsamlı bir araştırma yapmış
bulunmaktayız.
Anahtar Kelimeler:
Moğol, Cengizhan, İstihbarat, Casusluk, At
Tarihin en büyük atlı süvari ordusunu kuran Moğollar,
sıradan bir kabile şefinin oğlu olan Cengizhan önderliğinde 1215 yılında Kuzey
Çin önlerinde tarihin akışına yön vermeye başlarlar.[1] Bir kabile şefinin oğlu
olan Cengizhan’ın çocukluğunda babası Yesugey Bahadır öldürüldü, kendisi ise Çin’de
sürgün edildi.[2] Dünyadan 149.000.000 km
ötede güneşin faaliyetlerinde bir artış yaşanır. Bu durum, kuraklığı da
beraberinde getirir. Yaşanan gelişmeler Moğolları yok olmamak için Güney’e,
Çin’e yani Asya’daki en büyük güce akınlar düzenlemeye mecbur eder. Harekatların Çin’e yapılmasının nedeni Çin’in
ekonomik anlamda güçlü olmasıydı. Tahıl, ipek ve çay o dönemde Çin’de ihracatı
yapılan önemli ürünlerdi. Asıl amaç ipek ve baharat yollarının başladığı yer
olan Çin’i ele geçirmektir. Moğolların Çin’de gerçekleştirdiği katliamlar ve
yağmalar, dünya çapında korkulan bir kuvvet olmalarına sebebiyet veriyordu. Bu
durumla ilgili bir görgü tanığı şöyle diyor; ‘’Yer insanların yağıyla vıcık
vıcıktı.’’ Başarılarının bir diğer sebebi ise atlarıydı. 5.000 yıl önce iç
Asya’da evcilleştirilmiş olan atlar o dönemde insanlık tarihinin sınırlarını
zorlamıştır. Moğollar atları sayesinde günde 480 km yol alabiliyorlardı. Atın
savaşta kullanılması insanlık tarihi için yepyeni bir ufuk açmıştır. Bu yolculuk
aracını tarihsel olarak takip edecek olursak bizi sonunda tanka ulaştıracaktır.
Her Moğol süvarisinin 9 atı vardı. Bu sayede gideceklerine dair haberlerden
daha hızlı yayılıyorlardı. Moğollar da tıpkı Türkler gibi at üstünde yiyor,
içiyor ve uyuyorlardı. Hatta çok aç kaldıklarında kendi atlarının kanlarını da
içiyorlardı. Cengizhan’ı, Asya’daki diğer liderlerden ayıran özelliği ise coğrafyayı
etkili bir biçimde kullanmasıydı.
Cengizhan ne yöne hareket etse önünde koca bir Asya haritası vardı ve gündelik
olarak kendisine bilgi akışı sağlardı. Bunu Çin’den esir aldığı kartograflara
borçluydu. Coğrafyayı ve haritacılığı bu denli aktif kullanması Cengizhan’a döneminin
iki süper gücü olan Çinlilere ve Harezmşahlara
karşı büyük zaferler kazandırmıştı.[3] Cengizhan’ın Moğollarını,
çağdaşlarından ayıran bir başka özellik ise o güne kadar kurulan en sistemli ve
işleyişi katı kurallara bağlı bir posta teşkilatı kurmuş olmalarıdır. Bu posta
teşkilatı çağının çok ötesindeydi.[4] Öyle ki, Cengizhan
Semerkant’tayken Çin’in Güneyinde başka bir harekatı yöneten mareşal
Wuhulai’nin hastalandığını belirtip Cengizhan’dan yerine başka bir generali
atamasını istemesi duruma güzel bir örnektir.[5] Bu sayede Cengizhan
Semerkant’tayken Çin’deki harekat aksamadan devam ediyordu. Bu maddenin önemini
yine Şiki Kutugu’nun yazdığı Cengizhan yasalarından anlamaktayız. Yasada ‘’Şayet
bir Moğol postacısı herhangi bir yerde postacı olduğunu ve buyruk götürdüğünü
kanıtlayarak birinden atını isterse, o kişi atı derhal vermek zorundaydı. Aksi
durumda Cengizhan soyundan dahi gelse cezası ölümdü.[6] Coğrafyayı kullanmalarının
yanında askeri casusluk faaliyetlerini de etkili bir biçimde kullanarak
düşmanlarına korku salmışlar ve bu sayede savaş öncesinde düşman ülkelere
psikolojik savaşlar da açarak, harekat yapılacak ülkenin halkı ve askerlerinin moralini
bozmuşlardır.[7]
Moğolların başka bir avantajı da Cengizhan’ın yetiştirdiği iki büyük mareşal
olan Sübedey ve Cebe Noyanlardı. Bu iki mareşal sayesinde Cengizhan öldükten
sonra bile istilaları devam ettirerek Cengiz’in hayallerini sürdürdüler.[8] Cengizhan’la birlikte
Moğollar, kendi içlerindeki anlaşmazlıkları bir tarafa bırakmışlardır.
Cengizhan, askeri disiplinini ise kendisinden önce yaşamış başka bir kurt olan
Mete Han’ın kurduğu, kuruluşu M.Ö 209 yılına dayanan onluk askeri sistem ile
sağlamıştır.
Sonuç
Bütün bu gelişmeler bizlere gösteriyor ki Cengizhan,
devletini yalnızca Moğol gelenekleriyle idare etmeyerek bütün büyük adamların
yaptığı gibi çağın geleneklerine uygun bir şekilde hareket ederek,
imparatorluğunu dünyanın o dönemki en parlak devrine getirmiştir. [9]Cengizhan’ın kurduğu
imparatorluğu 25 yıl içinde, Büyük İskender’in kurduğu imparatorluğun dört,
Roma İmparatorluğunun iki katıydı.[10]Kabaca tabirle bilinen
dünyanın 3/2sini istila etmiştir. Cengizhan’ın yaşadığı süre boyunca 50.000.000
kişinin ölümünden sorumlu olduğu araştırmalarla ortaya konmuştur. Bu durum
kimilerine göre Orta Çağın Adolf Hitler’i,
kimilerine göreyse asil bir savaşçı olarak tabir edilmiştir.[11] Yaptığı katliamlarla,
kurduğu imparatorlukla ve koyduğu yasalarla Cengizhan, tarihçi Harold Lamb’ın
tabiriyle, Moğolların efendisi ve Dünya tarihinin en büyük üç mareşalinden biri olmuştur.[12]
* Mustafa
Kemal Üniversitesi Tarih Bölümü 4. Sınıf Öğrencisi
[1] Lamb, H. Moğolların Efendisi Cengizhan
[2]
Moğolların Gizli Tarihi.
[3] Kafesoğlu, İ.
(1984). Harezmşahlar Devleti Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu
Yayınları.
[4]
Togan, A. Z.
(1969). Çengiz Han (1155-1227). istanbul.
[5] Lamb, H. Moğolların Efendisi Cengizhan.
[6] Roux, J. P. Moğol İmparatorluğu Tarihi.
[7]
Cengiz
İstilası. istanbul: Yeni Türkiye Yayınları.
[8] Gabriel, R. A. (2016).Yiğit Subutay-Cengiz Han'ın En Büyük Komutanı.
[9]Yuvalı, A. (2012). İlhanlı
Tarihi.
[10]Kemaloğlu, İ.
(2016). Büyük Moğol İmparatorluğu, Avrasyanın Sekiz Asrı, Çengizoğulları.
istanbul: ötüken.
[11] Abbot, J. (2016). Cengizhan
[12] Harold
Lamb, Moğolların Efendisi Cengizhan, s.179.
Yorum Gönderme